Ξεκινώντας μια έρευνα για τη περισσότερο περιπετειώδη επιστημονική αποστολή στην ιστορία των επιστημών, κατέληξα σε τρεις υποψηφιότητες. Τη πρώτη από αυτές διοργάνωσε η Γαλλική Βασιλική Ακαδημία των Επιστημών το 1735 στο Περού. Επικεφαλής της ήταν κάποιος Tierre Bouguer, υδρολόγος στην ειδικότητα, κι ένας στρατιωτικός μαθηματικός με το όνομα Charles Marie de La Condamine.
Δεν είναι τυχαίο που κανείς από τους δύο δεν είναι γνωστοί.
Πρώτη υποψηφιότητα: 1735, μέτρηση της ακτίνας της Γης
Ήταν μια εκπληκτική αποστολή. Στόχος της ήταν να επιβεβαιώσει κάποια αποτελέσματα που προέβλεπαν οι νόμοι του Νεύτωνα. Για να γίνει αυτό θα έπρεπε να μετρηθεί το μήκος μιας μοίρας μεσημβρινού στο ύψος του ισημερινού. Με απλά λόγια, στόχος της αποστολής ήταν η μέτρηση της περιφέρειας της Γης.
Τα πήγαν αρκετά καλά. Από τη πρώτη στάση της αποστολής οι επισκέπτες κατάφεραν να εξαγριώσουν με κάποιο τρόπο τους ντόπιους οι οποίοι τους έδιωξαν από τη πόλη πετροβολώντας τους. Ο Γιατρός της αποστολής τρελάθηκε. Πολλά από τα μέλη πέθαναν από πυρετούς και πτώσεις, εφ΄ όσον οι μετρήσεις απαιτούσαν αναρριχήσεις στις βουνοκορφές του Περού. Ο τρίτος της ιεραρχίας της αποστολής το έσκασε με ένα 13άχρονο ντόπιο κορίτσι και κανείς δεν μπόρεσε να τον πείσει να επιστρέψει. Ενώ οι δύο επικεφαλής εν καιρώ σταμάτησαν να μιλάνε ο ένας στον άλλον.
Όταν τελείωσαν τις μετρήσεις τους, πληροφορήθηκαν ότι μια άλλη ομάδα τις είχε κάνει πριν από αυτούς, οπότε μπήκαν σε ξεχωριστό πλοίο ο καθένας και γύρισαν για τη Γαλλία.
Η αποστολή αυτή θα είχε όλες τις προϋποθέσεις να αναδειχθεί νικήτρια για το διαγωνισμό μας, αλλά έχουμε κι άλλους υποψήφιους.
Δεύτερη υποψηφιότητα: 1795, μέτρηση της ακτίνας της Γης
Οι μετρήσεις για τον υπολογισμό της περιφέρειας, άρα και της ακτίνας της Γης, είχαν ξεκινήσει αιώνες νωρίτερα. Οι Πατήρ και Υιός Cassini ήδη από το 1689 είχαν πραγματοποιήσει τις πρώτες μετρήσεις περιδιαβάινοντας τα μήκη και τα πλάτη ολόκληρης της Γαλλικής επικράτειας, η επιστήμη όμως δεν είχε καταλήξει σε οριστικά συμπεράσματα.
Η ανάγκη αυτή τη φορά ήταν η δημιουργία μέτρων και σταθμών. Κάθε πόλη, κάθε περιοχή, ακόμη και κάθε αγορά στη Γαλλία διέθετε τις δικές της μονάδες βάρους και μήκους. Το εμπόριο γινόταν προβληματικό, η κλοπή από τη μέτρηση των αγαθών εύκολη, η ανάγκη εδραιοποίησης κοινών μέτρων και σταθμών ήταν επιτακτική.
Αλλά τι θα χρησιμοποιήσουμε ως μέτρο; Ποια μονάδα βάρους θα επιλεγεί που θα γίνει αποδεκτή απ΄ όλους; Πως πρέπει να γίνει μια επιλογή απαλλαγμένη από τοπικές μεροληψίες, ποια μέτρα και σταθμά θα μπορούσαν να μην είναι τοπικά, να μην είναι καν εθνικά, αλλά να είναι παγκόσμια;
Η εποχή της επανάστασης μόνο κάτι μεγάλο θα μπορούσε να φέρει ως απάντηση. Θα μετρήσουμε το μήκος της γης. Και ως μονάδα μέτρησης για το νέο μέτρο που θα ορίσουμε, θα πάρουμε ένα κλάσμα του μήκους αυτού.
Με τη βούλα τη βασιλιά
Ο Louis Legendre με τον Pierre Méchain ανέλαβαν επικεφαλής δύο ομάδων για την εκτέλεση των υπολογισμών. Και αυτή η αποστολή περιείχε καταστάσεις απείρου κάλους. Το διάταγμα για την άδεια πραγματοποίησης της αποστολής υπογράφηκε από το Λουδοβίκο το 1792. Τέσσερις ημέρες αργότερα ο τελευταίος συλλαμβάνεται, και τα μέλη της αποστολής είχαν στη διάθεσή τους ένα επίσημο βασιλικό έγγραφο που τους έδινε την άδεια να διασχίσουν μια ήπειρο γεμάτη από στρατιές Ιακωβίνων. Το εκπληκτικό δεν είναι ότι τα μισά από τα μέλη των αποστολών αποκεφαλίστηκαν έπειτα από καταγγελίες των υπολοίπων μισών, αλλά το ότι μια δεκαετία σχεδόν μετά, η αποστολή αυτή κατάφερε να επιτελέσει το στόχο της.
Και αυτή η αποστολή θα ήταν μια από τις καλές υποψηφιότητες. Αν δεν υπήρχε μια ακόμη, η οποία κατάφερε να αλλάξει το τίτλο του άρθρου. Από το “η πιο περιπετειώδες επιστημονική αποστολή” σε “η πιο αποτυχημένη επιστημονική αποστολή”.
Νικητής: 1761, η διάβαση της Αφροδίτης
Βρισκόμαστε σε εποχές όπου η ανθρωπότητα εξερευνά τον πλανήτη. Ερωτήματα όπως
- Ποια είναι η μάζα της Γης;
- Πόση είναι η διάμετρος του Ήλιου;
- Πόσο απέχει η Γη από τον Ήλιο;
- Ποιες είναι οι αποστάσεις στο ηλιακό σύστημα;
δεν είχαν βρει ακόμη τις απαντήσεις τους. Από την άλλη είχε υπολογιστεί πως μια απάντηση σε κάποιο από αυτά τα ερωτήματα θα έδινε ταυτόχρονα απαντήσεις και σχεδόν σε όλα τα άλλα.
Ο Edmond Halley είχε κάνει πολλά στη ζωή του, εκτός από το να ανακαλύψει τον κομήτη στον οποίο δόθηκε το όνομά του. Ένα από αυτά που έκανε ήταν να προτείνει ένα τρόπο υπολογισμού της απόστασης Γης – Ηλίου. Μέσω μιας σειράς πολύπλοκων μαθηματικών υπολογισμών που αφορούσαν τη παράλλαξη της Αφροδίτης και τη μέθοδο του τριγωνισμού, το πρόβλημα αναγόταν στη παρακολούθηση μιας διάβασης της Αφροδίτης από τον Ήλιο, η οποία θα έδινε και τα απαιτούμενα στοιχεία για τους υπολογισμούς.
Το πρόβλημα είναι πως μια τέτοια διάβαση συμβαίνει σπάνια. Παρένθεση: η διάβαση ενός πλανήτη από τον ήλιο είναι στην ουσία ένα φαινόμενο ακριβώς ίδιο με την έκλειψη του ηλίου από τη Σελήνη. Τα σώματα Γη, πλανήτης (ή Σελήνη) και Ήλιος ευθυγραμμίζονται με τον πλανήτη να εμφανίζεται να “περνάει” μπροστά από τον Ήλιο.
Αν και μια διάβαση (ή έκλειψη) της σελήνης συμβαίνει δύο τουλάχιστον φορές κάθε χρόνο, η διάβαση της Αφροδίτης συμβαίνει αρκετά πιο ακανόνιστα και καθόλου συχνά. Εμφανίζεται σε ζεύγη διαφοράς 8 ετών η καθεμία, και η αμέσως επόμενη πραγματοποιείται έπειτα από 107 ή 120 χρόνια. Έτσι, όταν το 1761 η Αφροδίτη θα έκανε το πρώτο της πέρασμα εκείνου του αιώνα από τον Ήλιο, ο επιστημονικός κόσμος ήταν πιο έτοιμος από ποτέ να το παρατηρήσει.
Ή έτσι τουλάχιστον φαινόταν.
Διεθνής συνεργασία
Επιστήμονες από περισσότερες από 10 χώρες στον κόσμο κατευθύνθηκαν προς 100 διαφορετικές περιοχές του κόσμου για να παρατηρήσουν και να καταγράψουν το φαινόμενο. Η Γαλλία έστειλε 32 παρατηρητές. Από τη Βρετανία ξεκίνησαν 18 ομάδες, ενώ υπήρχαν και άλλοι επιστήμονες από Ρωσία, Ιταλία, Γερμανία, Σουηδία ή αλλού.
Ήταν το πρώτο συνεργατικό, διεθνές επιστημονικό εγχείρημα στην ιστορία κι έτυχε τέτοιας έκτασης για τρεις λόγους. Ο πρώτος ήταν επειδή οι μετρήσεις ήταν, για πολλούς ακόμη λόγους πέρα από τον υπολογισμό των αποστάσεων, σημαντικές. Ο δεύτερος είναι ότι για να επιτευχθεί ο τριγωνισμός, θα πρέπει οι μετρήσεις να γίνουν από διαφορετικά σημεία της Γης. Ενώ ο τρίτος επειδή οι διαβάσεις της Αφροδίτης ήταν σπάνιες κι επομένως η ευκαιρία μοναδική. Κανείς δεν ήθελε να ρισκάρει η ομάδα του να συναντούσε άσχημο καιρό και να μη καταφέρει να δει το φαινόμενο. Και αυτό θα ήταν μόνο ένα από αυτά που θα μπορούσαν να πάνε στραβά.
Τα όργανα μέτρησης της εποχής ήταν πρωτόγονα για τα σημερινά δεδομένα και αρκετά ευαίσθητα. Ένα πρόβλημα στη μεταφορά θα μπορούσε να αλλοιώσει την ικανότητα μέτρησής τους ή να τα αχρηστεύει εντελώς. Πολλές από τις χώρες προορισμού δεν μπορούσαν να εγγυηθούν την ασφάλεια των ταξιδιωτών. Ενώ, το σημαντικότερο, ακόμη κι αν τελικά οι αποστολές έφταναν στον προορισμό τους κι έκαναν τις μετρήσεις τους με ασφάλεια, τα αποτελέσματα θα ήταν αναγκαίο να επαληθευτούν από περισσότερους από έναν παρατηρητές.
Οι προετοιμασίες επομένως ήταν πολλές, λεπτομερείς κι έγιναν με τη δέουσα βαρύτητα. Σε ένα τέτοιο εύρος συνεργασίας δεν είναι δυνατόν να πάει κάτι στραβά ως προς το τελικό αποτέλεσμα. Εκτός βέβαια, αν μπορεί.
Νόμος του Μέρφυ – ο Jean Chappe σε νέες περιπέτειες
Οι Γάλλοι κατάφεραν και πήραν τη πρωτιά στο να έχουν τους πιο εντυπωσιακά άτυχους απεσταλμένους. Ο Jean Chappe πέρασε μήνες και μήνες ταξιδεύοντας προς τη Σιβηρία με πλοία, άμαξες, έλκυθρα ή και με τα πόδια, προστατεύοντας ως κόρη οφθαλμού τον πανάκριβο κι ευαίσθητο εξοπλισμό του από τα τραντάγματα, τις πτώσεις και όλες τις πιθανές κακουχίες. Όλα πήγαν στην εντέλεια, εκτός από το γεγονός ότι το τελευταίο κομμάτι της σχεδόν αχαρτογράφητης διαδρομής ήταν αδιάβατο εξ΄ αιτίας των πρόσφατων ανοιξιάτικων βροχών που είχαν πλημμυρίσει τους ποταμούς της περιοχής.
Ο Chappe είχε ξεκινήσει πολύ νωρίτερα την αποστολή ακριβώς για να αντιμετωπίσει προβλήματα σαν κι αυτό, έτσι είχε αρκετό χρόνο στη διάθεσή του για να κάνει τις απαραίτητες παρακάμψεις που διαρκούσαν εβδομάδες, για να βρεθεί μπροστά σε έναν ακόμη πλημμυρισμένο ποταμό. Η προσπάθειά του να αναζητήσει τη βοήθεια των ντόπιων για να του υποδείξουν κάποια ασφαλή διέλευση δεν καρποφόρησε. Για την ακρίβεια οι ντόπιοι τον κατηγόρησαν ότι αυτός ήταν ο υπαίτιος των πλημμυρών, αφού σημάδευε με κάτι παράξενα όργανα τους ουρανούς κουνώντας τα με περίεργο τρόπο.
Το μόνο – και καθόλου αμελητέο για τον ίδιο – που κατάφερε ο Chappe σε αυτή την αποστολή είναι να σώσει τη ζωή του. Αυτό που δεν κατάφερε, είναι να παρατηρήσει τελικά τη διάβαση της Αφροδίτης.
Από το κακό στο χειρότερο – Guillaume Le Gentil, ο βασιλιάς της ατυχίας
Οι περιπέτειες του Chappe είναι αστείες μπροστά στα προβλήματα που είχε ένας άλλος από τους Γάλλους επιστήμονες, ο Guillaume Le Gentil. Ξεκίνησε από τη Γαλλία ένα χρόνο νωρίτερα με προορισμό το Pondicherry, μια πόλη στα νοτιοανατολικά της Ινδίας που αποτελούσε ιδιοκτησία της Γαλλίας. Οι επιστήμονες μπορεί να έδειχναν πνεύμα συνεργασίας, οι κυβερνήσεις τους όμως όχι, έτσι ο Επταετής Βρεττανογαλλικός πόλεμος που μόλις είχε ξεκινήσει εμπόδισε το πέρασμά του προς τα Ανατολικά.
Κάποια στιγμή κατάφερε να επιβιβαστεί σε μια φρεγάτα όπου το μόνο ατύχημα που είχε αρχικά είναι ότι του έκλεψαν το πορτοφόλι. Όπως θα προέβλεπε ο καθένας, το πλοίο συνάντησε άσχημες καιρικές συνθήκες και παρασυρόμενο από τους ανέμους πέρασε 5 εβδομάδες στην ανοιχτή θάλασσα. Προς πείσμα των ατυχιών ξαναβρήκε το δρόμο του και θα έφτανε στον προορισμό του έγκαιρα. Όμως λίγο πριν την άφιξη οι Βρετανοί κατέλαβαν το Pondicherry, οπότε η φρεγάτα ήταν υποχρεωμένη να επιστρέψει προς μια Γαλλική περιοχή – το Isle de France.
Η παρατήρηση θα μπορούσε να γίνει κι από εκεί, αλλά στις 6 Ιουνίου του 1761 κι έπειτα από μια ακόμη κακοκαιρία το πλοίο ήταν ακόμη στη θάλασσα. Ο ουρανός ήταν απίστευτα καθαρός και η θέαση της διάβασης της Αφροδίτης εκπληκτική, αλλά ένα πλοίο που σκαμπανεβάζει δεν είναι ιδανικός τόπος για επιστημονικές μετρήσεις ακριβείας.
Οκτώ χρόνια στην Ινδία
Ο Le Gentil ήταν αστρονόμος, άρα άνθρωπος με στωικότητα και με υπομονή. Συνέχισε απτόητος το ταξίδι του και φτάνοντας τελικά στο προορισμό του, αποφάσισε να μείνει στην Ινδία περιμένοντας την επόμενη διάβαση της Αφροδίτης του 1769. Έγραψε στη Γαλλική Ακαδημία ενημερώνοντάς την σχετικά, και περίμενε.
Έχοντας 8 χρόνια μπροστά του έκανε τη προετοιμασία του με απόλυτη προσοχή. Έστησε ένα παρατηρητήριο. Δοκίμασε ένα ένα τα όργανά του διορθώνοντας και βελτιώνοντας την ακρίβειά τους. Και στο διάστημα αυτό, έγραφε συνεχώς τόσο στη Γαλλική Ακαδημία όσο και στη σύζυγό του, συνεχίζοντας να τους ενημερώνει για όλες του τις ενέργειες. Ήταν απόλυτα έτοιμος για τη διέλευση της 4ης Ιουνίου του 1969.
Δεν θα πρέπει να πιστεύουμε όλες τις ιστορίες που διηγούνται. Αν όμως το κάνουμε, θα μάθουμε ότι στις 4 Ιουνίου ξημέρωσε μια θαυμάσια ημέρα με έναν αψεγάδιαστο ουρανό, στον οποίο υπήρχε μόνο ένα σύννεφο σε μια συγκεκριμένη του θέση το οποίο όλο και πύκνωνε. Λίγες ώρες αργότερα ο ουρανός καθάρισε και πάλι εντελώς.
Γεμάτος και πάλι με στωικότητα, ο Le Gentil μάζεψε τα όργανά του και διοργάνωσε την επιστροφή του στη Γαλλία, αφού ενημέρωσε πρώτα με νέα επιστολή τη Γαλλία τόσο για την επιστροφή του όσο και για την αποτυχία παρακολούθησης της διάβασης.
Σειρήνες, Κύκλωπες και Λαιστριγόνες
Για κάποιο λόγο, η αυξημένη κατανάλωση των πικάντικων τροφών της Ινδίας άρχισε να επιδρά στην ομάδα που συνόδευε τον Le Gentil ακριβώς τις παραμονές της αναχώρησής του. Άλλες πηγές αναφέρουν για διάρροια και αφυδάτωση, άλλες για δυσεντερία, το σίγουρο πάντως είναι ότι χρειάστηκε αρκετός καιρός για να ξεκινήσουν. Κατά τα γνωστά και αμέσως μετά την αναχώρηση σημειώθηκαν σφορδές καταιγίδες και τσουνάμι, κάνοντας το πλοίο να βολοδέρνει ακυβέρνητο στον Ινδικό Ωκεανό. Και η λέξη “ακυβέρνητο” δεν αποτελεί υπερβολή, καθώς όπως λένε ο καπετάνιος του πλοίου το εγκατέλειψε λίγο πριν ξεσπάσουν οι καταιγίδες και γύρισε στην Ινδία. Προς μεγάλη τύχη των επιβαινόντων, το πλοίο έπειτα από μήνες ναυάγησε σε ένα νησί Γαλλικών συμφερόντων, ανοικτά της Μαδαγασκάρης.
Για λόγους άγνωστους και για αρκετούς μήνες, κανένα γαλλικό πλοίο δεν αναχώρησε από το νησί αυτό προς τη Γαλλία. Η ομάδα παρέμεινε αποκλεισμένη μέχρι κάποιο Ισπανικό τελικά πλοίο να τους γυρίσει στο σπίτι, όπου και έφτασαν τον Οκτώβριο του 1771.
Φτάνοντας επιτέλους έπειτα από 11,5 χρόνια και χωρίς να έχει τελικά καταφέρει το παραμικρό, ανακάλυψε ότι οι συγγενείς του τον είχαν δηλώσει νεκρό κατά την απουσία του και είχαν λεηλατήσει τη περιουσία του. Η γυναίκα του είχε παντρευτεί τον καλύτερο φίλο του. Ένας από τους μαθητές του, που βρέθηκε παντρεμένος με τη κόρη του, είχε τυπώσει και δημοσιεύσει όλη του την έρευνα στο όνομά του. Ενώ το όνομά του είχε διαγραφεί από τη Βασιλική Ακαδημία των Επιστημών.
Ιθάκη, Πηνελόπη και Μνηστήρες
Όσο ήταν στην Ινδία ο Le Gentil σίγουρα θα αναζήτησε κάποιες στιγμές το λόγο για τον οποίο η σύζυγός του ή η Βασιλική Ακαδημία δεν είχε απαντήσει σε καμία από τις επιστολές του. Απεναντίας, ο άνθρωπος στον οποίο παρέδιδε τις επιστολές αυτές όσο κι αν αναζήτησε, δεν βρήκε κάποιο λόγο να τις μεταφέρει εφόσον είχε πληρωθεί και συνέχιζε να πληρωνόταν κανονικά για την αποστολή τους. Έτσι, ο Le Gentil αναγκάστηκε να μπει σε ένα δικαστικό αγώνα ετών ώστε να μπορέσει να διεκδικήσει και πάλι τη περιουσία του και το όνομά του.
Όταν πια φαινόταν ότι θα καταφέρει να κερδίσει πίσω τουλάχιστον το σπίτι του, η σύζυγος και οι συγγενείς του το πούλησαν για να μη μπορέσει να τους το πάρει. Πλέον σύμφωνα με τους νόμους της εποχής, θα έπρεπε να ξεκινήσει νέα δικαστική μάχη με το νέο ιδιοκτήτη του σπιτιού.
Παραδόξως, η ιστορία του έχει αίσιο τέλος. Ως από μηχανής θεός εμφανίστηκε ο ίδιος ο Βασιλιάς της Γαλλίας, ο οποίος φρόντισε να του δοθεί μια νέα περιουσία. Το όνομά του επανεγγράφηκε στη Βασιλική Ακαδημία ενώ το όνομα του γαμπρού του τελικά αφαιρέθηκε από τα έργα του, με την έρευνα του Le Gentil να αποδίδεται τελικά στον νόμιμο ιδιοκτήτη της.
Στη συνέχεια παντρεύτηκε την κοπέλα με την οποία είχε δεσμό κατά τη διάρκεια του πρώτου του γάμου. Μόλις το έμαθε αυτό η πρώην του σύζυγος, άσκησε αγωγή εναντίον του για απιστία.
Οι Βρετανοί επιστήμονες
Σε σχέση με τα παραπάνω, οι ατυχίες των Βρετανών επιστημόνων ήταν σχετικά πιο ανώδυνες. Παρακολουθούμε την ιστορία του Βασιλικού Αστρονόμου Nevil Maskelyne, τον οποίο ίσως συναντήσουμε και σε κάποιο άλλο άρθρο στο μέλλον επειδή ήταν αυτός που συνέβαλε στον πρώτο υπολογισμό της μάζα της Γης. Και του Αστρονόμου – Τοπογράφου Charles Mason. Οι δυο τους ξεκίνησαν με ανεξάρτητες ομάδες με τον Mason να έχει οδηγία να ταξιδέψει έως τη Σουμάτρα και να παρατηρήσει τη διάβαση από εκεί. Εύκολο ταξίδι μέχρι λίγο νοτιότερα της Ινδίας, σαν τι θα μπορούσε να συμβεί στη διαδρομή;
Στη βιβλιογραφία δεν εμφανίζονται αναφορές για καταιγίδες, ναυάγια, πειρατείες ή θαλάσσια τέρατα. Πάντως το πλοίο που τους μετέφερε δέχτηκε πολύ σύντομα επίθεση από μια γαλλική φρεγάτα. Αφού κατάφερε να απελευθερωθεί από τους Γάλλους, ο Mason και ο σύντροφος στο ταξίδι του Dixon έστειλαν ένα μήνυμα προς τη Βασιλική Ακαδημία, επισημαίνοντας ότι η κατάσταση στις ανοικτές θάλασσες είναι επικίνδυνες για ένα τέτοιο ταξίδι. Το προφανές υπονοούμενο της επιστολής ήταν πως θα ήταν καλό, δεδομένης της κατάστασης, η αποστολή να αναβληθεί.
Όπως φαίνεται ο Mason είχε καταφέρει να βρει άνθρωπο που παρέδωσε πράγματι την επιστολή στο προορισμό της, γιατί λίγες εβδομάδες αργότερα ήρθε η ψυχρή απάντηση. Στην ουσία ήταν επίπληξη που επισήμανε πως είχαν πληρωθεί ήδη και οι δυο για την αποστολή και πως καλά θα έκαναν, αν δεν ήθελαν η υπόληψή τους να δεχτεί ανεπανόρθωτο πλήγμα, να την ολοκληρώσουν.
Με την ουρά στα σκέλια συνέχισαν το ταξίδι, πολύ πριν φτάσουν όμως στον προορισμό τους πληροφορήθηκαν ότι αυτός είχε καταληφθεί από τους Γάλλους, έτσι έμειναν στο Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας, στο νότιο άκρο της Αφρικής, να κάνουν τις παρατηρήσεις τους από εκεί.
Οι παρατηρήσεις ήταν τουλάχιστον ατελείς γιατί η περιοχή που βρισκόταν δεν ήταν η ενδεδειγμένη για τις μετρήσεις που απαιτούνταν. Παρ΄ όλα αυτά τις έκανε, και στην επιστροφή η τρικυμία τον έφερε στο νησί της Ωραίας Ελένης, δυτικά της Αφρικής. Εντελώς κατά τύχη εκεί βρισκόταν ο Maskelyne με τι δική του ομάδα, οι οποίοι βρίσκονταν στην απολύτως ενδεδειγμένη περιοχή και είχαν αποτύχει να παρακολουθήσουν τη διάβαση λόγω κακών καιρικών συνθηκών.
Και οι δύο μαζί έμειναν λίγες βδομάδες εκεί και κατάφεραν τελικά να παρακολουθήσουν τις παλίρροιες της περιοχής.
Απολογισμός
Όταν επέστρεψαν στην Ευρώπη, Βρετανοί, Γάλλοι και Γερμανοί επιστήμονες συμφώνησαν απρόθυμα ότι οι μετρήσεις της διάβασης του ΄61 ήταν κατά βάση αποτυχία. Υπήρξαν λίγοι από τους επιστήμονες που παραδέχτηκαν ότι δεν κατάφεραν να κάνουν καθόλου ή σωστά τις μετρήσεις και πολλοί περισσότεροι που δεν το έκαναν. Ως αποτέλεσμα οι Επιστημονικές Ακαδημίες κατακλύστηκαν με πλήθος δεδομένων αντιφατικών μεταξύ τους με αποτέλεσμα να είναι άχρηστα.
Παρόμοια αποτελέσματα δόθηκαν και 8 χρόνια αργότερα κατά τη διάβαση του 1769. Παραδόξως, φαίνεται πως τα χρησιμότερα δεδομένα πάρθηκαν εκείνη τη χρονιά από έναν άγνωστο, σχεδόν αγράμματο καπετάνιο ενός πλοίου ο οποίος δεν ήξερε καν κολύμπι. Παρατήρησε τη διάβαση από την ηλιόλουστη κορυφή ενός λόφου στην Αϊτή, και στη συνέχεια χαρτογράφησε και διεκδίκησε την Αυστραλία για λογαριασμό του Βρετανικού στέμματος.
Το όνομά του ήταν James Cook, και οι πληροφορίες του ήταν – όπως αρέσκεται στην ιστορία να διηγείται – αρκετές ώστε να μπορέσει ο Γάλλος αστρονόμος Joseph Lalande να υπολογίσει ότι η μέση απόσταση της Γης από τον Ήλιο είναι περίπου 150 εκ. χιλιόμετρα.
Το κλειδί για τη κατανόηση του ηλιακού συστήματος, είχε μόλις γυρίσει.
Πηγές – Βιβλιογραφία:
- historyofyesterday.com
- Wikipedia – Guillaume Le Gentil
- Wikipedia – Charles Mason
- Επιχείρηση Μεσημβρία, Denis Guedj
- Το Μέτρο του Κόσμου, Denis Guedj
- Το Χρονικό του Κόσμου, Isaac Asimof
- Μικρή Ιστορία περί των Πάντων – Σχεδόν, Bill Bryson
