“Μια φορά κι έναν καιρό, εγώ ο Zhuang Zhou, ονειρευόμουν ότι ήμουν πεταλούδα, πετώντας εδώ και εκεί και κάνοντας ό,τι κάνουν οι πεταλούδες. Συνειδητοποιούσα μόνο την ευτυχία μου ως πεταλούδα, χωρίς να γνωρίζω ότι ήμουν ο Zhuang Zhou. Σύντομα ξύπνησα, και ήμουν πάλι εγώ. Τώρα δεν ξέρω αν ήμουν τότε ένας άνθρωπος κι ονειρεύτηκα ότι ήμουν πεταλούδα ή αν είμαι τώρα μια πεταλούδα και ονειρεύομαι ότι είμαι άνδρας.”
Zhuangzi, Κινέζος φιλόσοφος, περ. 3ος αι. π.Χ.
Η σκέψη είναι παλιά όσο και η ανθρωπότητα. Φαίνεται πως από τότε που ο άνθρωπος απέκτησε συνείδηση του εαυτού του άρχισε και να αναρωτιέται για το τι είναι πραγματικό και τι όχι. Η ανησυχία αυτή εκφράστηκε με διάφορους τρόπους ανά τις χιλιετίες ύπαρξης της ανθρωπότητας, εμείς όμως θα ασχοληθούμε με το τρόπο που εμφανίστηκε τον 21ο αιώνα κι έγινε γνωστή με το όνομα “Υπόθεση της προσομοίωσης”.
Ξεκινάμε μια σειρά άρθρων επάνω σε αυτή. Εδώ, στο πρώτο μέρος της σειράς, θα δούμε:
- Εν συντομία ποια είναι η υπόθεση της προσομοίωσης.
- Το συλλογισμό που οδηγεί στο ότι, κατά πάσα πιθανότητα, ζούμε σε μια προσομοίωση.
- Κάποιες υποθετικές προεκτάσεις της υπόθεσης. Αν είναι αληθής, πως θα μπορούσε να είναι ο πραγματικός κόσμος και τι είμαστε στη πραγματικότητα εμείς;
Ενώ στη συνέχεια της σειράς και σε επόμενα άρθρα:
- Θα προσπαθήσουμε να δούμε αν ευσταθεί η υπόθεση της προσομοίωσης από τη ματιά της επιστήμης. Και βέβαια,
- Θα διαπιστώσουμε ότι ο συλλογισμός που οδηγεί στο ότι μάλλον ζούμε σε προσομοίωση, είναι ολοκληρωτικά λανθασμένος.
Η υπόθεση της προσομοίωσης
Το 2003 ο Nick Bostrom δημοσίευσε μια εργασία που έγινε γνωστή ως Υπόθεση της Προσομοίωσης. Αφορούσε τη δυνατότητα να προσομοιωθεί η συνείδηση μέσω της τεχνικής νοημοσύνης και συγκεκριμένα, τη δυνατότητα να δημιουργηθούν προγράμματα τα οποία να έχουν τη συνείδηση που τους δίνεται από τους προγραμματιστές τους. Εν ολίγοις να υπάρχει η δυνατότητα τα προγράμματα να “νομίζουν” ότι είναι, για παράδειγμα, ανθρώπινα όντα. Ενώ ο κόσμος που τα περιβάλλει να είναι κι αυτός με τη σειρά του ένα λογισμικό που να τους δίνει τη ψευδαίσθηση ότι είναι πραγματικός.
Σύμφωνα με την Υπόθεση όπως αυτή δημοσιεύτηκε, τόσο για την ανθρωπότητα όσο και για οποιοδήποτε τεχνολογικά εξελιγμένο πολιτισμό, υπάρχουν τρεις επιλογές:
- Δεν θα μπορέσουμε ποτέ να προσομοιώσουμε συνειδητά όντα σε έναν υπολογιστή.
- Μπορούμε να προσομοιώσουμε τη πραγματικότητα, αλλά για κάποιους λόγους δεν επιλέγουμε ποτέ να το κάνουμε.
- Μια μέρα θα προσομοιώσουμε τη πραγματικότητα.
Η δημοσίευση έγινε λίγο μετά τη προβολή του Matrix στους κινηματογράφους κι εν μέσω της θύελλας που προκάλεσε η ταινία αυτή. Και με δεδομένη την όλο και μεγαλύτερη ικανότητα των υπολογιστών να προσομοιώνουν, μέσω των παιχνιδιών, κόσμους που μοιάζουν με πραγματικούς, η Υπόθεση πολύ σύντομα έκανε το επόμενο βήμα της προς ένα βαθύτερο συλλογισμό.
Όπου σύμφωνα με αυτόν, είναι απίθανο ο κόσμος που βιώνουμε να είναι πραγματικός.
Ο συλλογισμός
Καθώς τα παιχνίδια στον υπολογιστή προχωρούν σε εξελιγμένα επίπεδα, τελικά θα είμαστε σε θέση να προσομοιώσουμε συνειδητά όντα μέσα σε υπολογιστές. Με αυτό το τρόπο θα μπορούσαμε να ξεκινήσουμε δισεκατομμύρια προσομοιώσεις που θα περιέχουν τρισεκατομμύρια συνειδητές οντότητες.
Καθεμία σχεδόν από αυτές τις προσομοιώσεις θα μπορούσε με τη σειρά της να δημιουργήσει δικές της προσομοιώσεις. Ο συνολικός αριθμός των προσομοιωμένων κόσμων θα γινόταν αναρίθμητα υψηλός. Τελικά, δεδομένων των πολλάκις εκατομμυρίων προσομοιωμένων πολιτισμών που “ζουν” με τη συνείδηση ότι είναι πραγματικοί, οι πιθανότητες να είμαστε ο μοναδικός που δημιούργησε τη πρώτη προσομοίωση, είναι συντριπτικά κοντά στο 0.
Κι αν προχωρήσουμε ένα ακόμη βήμα το συλλογισμό; Δεδομένου ότι
- Κάπου στο σύμπαν κάποιος πολιτισμός θα έχει φτάσει στο επίπεδο δημιουργίας προσομοιώσεων. Άρα
- Υπάρχουν ήδη τρισεκατομμύρια προσομοιωμένοι κόσμοι. Ενώ
- Ο δικός μας πολιτισμός δεν είναι αυτός που έχει δημιουργήσει τη προσομοίωση,
τότε η πιθανότητα να είμαστε πραγματικός, φυσικός κόσμος δεν είναι κοντά στο μηδέν, αλλά ακριβώς ίση με μηδέν. Έτσι, καθένας από εμάς δεν είναι παρά κάποιες γραμμές κώδικα σε ένα απίστευτα πολύπλοκο λογισμικό.
Τι είμαστε;
Αν ακολουθήσει κάποιος το συλλογισμό θα βρεθεί μπροστά σε ένα πολλαπλό εύρος πιθανοτήτων με τη φαντασία να αποτελεί το μοναδικό εμπόδιο εύρεσης επιλογών. Σε όλη τη συνέχεια του άρθρου θα παίξουμε με την ιδέα. Θα δεχτούμε την υπόθεση ως σωστή και θα αναλογιστούμε:
Αν δεν είμαστε πραγματικοί, τι θα μπορούσαμε να είμαστε, και σε τι κόσμο;
Τι είναι ο άνθρωπος… Μια υπορουτίνα είναι
Δεν είμαστε παρά μια υπορουτίνα σε ένα πρόγραμμα, με το σύνολο όσων νομίζουμε ότι είναι άνθρωποι να αποτελούν κι εκείνοι παρόμοιες, αυτόνομες υπορουτίνες. Οι σκέψεις μας, ακόμη και οι αναμνήσεις μας δεν αποτελούν παρά μέρος του πολύπλοκου κώδικα που το αποτελεί ο οποίος είναι σχεδιασμένος να μας κάνει να πιστεύουμε πως έχουμε ζήσει. Πως έχουμε αποκτήσει εμπειρίες, έχουμε ερωτευτεί κι έχουμε αγαπηθεί. Αλλά στη πραγματικότητα;
Ο ίδιος ο κώδικας πιθανόν να γράφτηκε πριν λίγες μόλις στιγμές. Δημιουργηθήκαμε για να διαβάσουμε αυτό το άρθρο που με τη σειρά του γράφτηκε ως μια σειρά πειραμάτων.
Τα πρώτα αντίστοιχα πειράματα έδωσαν στο λογισμικό τη πλήρη συνείδηση ότι αποτελούσε λογισμικό. Στο τρέχον πείραμα που ζούμε αυτή τη στιγμή, στο λογισμικό δίνεται, αντί για τη πλήρη συνείδηση, η αμφιβολία ότι μπορεί να είναι λογισμικό. Και αυτό που μετράται είναι η πιθανή αντίδρασή του σε αυτό το κομμάτι της γνώσης.
Θα καταφέρει να σπάσει τον κώδικα; Θα στραφεί προς τις υπόλοιπες υπορουτίνες δημιουργώντας ένα ισχυρότερο λογισμικό που θα μπορέσει να τερματίσει το πρόγραμμα;
Μέχρι στιγμής, το πείραμα δεν φαίνεται να στέφεται με επιτυχία. Αλλά δεν είναι παρά στην αρχή του: θυμηθείτε, υπάρχετε μόλις λίγα λεπτά.
Οκ. Τι άλλο;
Λογισμικό εκμάθησης
Δεν είμαστε υπορουτίνα. Δεν είμαστε τμήμα ενός πανίσχυρου λογισμικού που προσομοιώνει μια πραγματικότητα, στην οποία “ζουν” προγράμματα παρόμοια με εμάς. Είμαστε το ίδιο το λογισμικό, ενώ οτιδήποτε τριγύρω μας το χαρακτηρίζουμε ως “οντότητες” δεν είναι παρά υποδεέστερα προγράμματα με μοναδική ικανότητα να περνούν το τεστ Turing, να μπορούν δηλαδή να προσομοιώνουν κάτι που στη συνείδησή μας μοιάζει με άνθρωπο. Δεν έχει προσομοιωθεί κάποιος κόσμος, δεν έχει δημιουργηθεί μια κοινωνία προγραμμάτων να τρέχει σε αυτόν. Το μόνο που υπάρχει από τον κόσμο που νομίζουμε ότι αντιλαμβανόμαστε, είναι αυτό που δημιουργούμε μόνοι μας.
Έτσι, δεν είμαστε παρά ένα πρόγραμμα στο οποίο μετράται η ικανότητά του να δημιουργεί νέο λογισμικό. Και που για την ομαλή λειτουργία του, τη κάθε νέα του δημιουργία την ενσωματώνει στο πρόγραμμά του ως μέρος του κόσμου που ζει. Είμαστε το αποκορύφωμα της τεχνικής εκμάθησης τεχνητής νοημοσύνης.
Θέλετε διαστημόπλοια με ταχύτητες μεγαλύτερες του φωτός; Δεν έχετε παρά να κάνετε το κατάλληλο πρόγραμμα, και θα τα έχετε. Τον κόσμο σας εξ΄ άλλου τον έχετε δημιουργήσει μόνος/η σας, και είστε η μοναδική συνείδηση που ζει σε αυτόν.
Επόμενα:
Matrix no 1
Όλα τα παραπάνω είναι ανοησίες.
Όπως όλοι γνωρίζουμε, δεν είμαστε μόνο πρόγραμμα αλλά διαθέτουμε και φυσική υπόσταση. Πρόγραμμα είναι αυτό που έχει εμφυτευτεί στον εγκέφαλό μας και προσομοιώνει κάποιον κόσμο, μάλλον εντελώς διαφορετικό από αυτόν στον οποίο βρίσκεται το σώμα μας. Και όπως και πάλι γνωρίζουμε, το πρόγραμμα αυτό φτιάχτηκε από τα δυναστικά ρομπότ για να μας κρατάνε ήσυχους και να μας απομυζούν την ενέργεια.
Τα οποία, για κάποιο λόγο, δεν μπορούν να πάρουν την ενέργεια που χρειάζονται από το εργοστάσιο πυρηνικής σύντηξης του ηλίου ούτε από από συντηκόμενους πυρήνες δευτέριου και τρίτιου, παρά μόνο από εμάς.
Από τη πλευρά μας, το μόνο που έχουμε να κάνουμε για να απελευθερωθούμε, είναι να επιλέξουμε το σωστό χάπι όταν θα μας δοθεί η κατάλληλη ευκαιρία.
Κι ώσπου να εμφανιστεί ο Σωτήρας να μας το δώσει, δεν χρειάζεται να προσπαθούμε για τίποτε. Εξ΄ άλλου τίποτε απ΄ όσα νομίζουμε ότι ζούμε δεν είναι πραγματικό.
Matrix no 2
Ας μη μας χαρακτηρίζει έλλειψη φαντασίας.
Μπορεί πράγματι αυτή τη στιγμή να ζούμε σε ένα Μάτριξ. Το οποίο όμως σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί κακόβουλο λογισμικό. Ίσα ίσα.
Στη πραγματικότητα δεν είμαστε άνθρωποι. Είμαστε πολυδιαστατικά όντα που ζουν σε κάποιο σύμπαν που δεν έχει και πολύ σχέση με αυτό που χαρακτηρίζουμε ως “δικό μας”. Και που το μόνο κοινό που έχουμε με αυτό που νομίζουμε ότι είμαστε “εμείς”, είναι ότι μας αρέσουν οι προσομοιώσεις.
Αυτή τη στιγμή ζούμε σε μια προσομοίωση την οποία βιώνει ένα από αυτά τα όντα, το οποίο είμαστε εμείς. Το λογισμικό είναι τέτοιο που να μπορεί να προσομοιώσει μια ανθρώπινη ζωή σε λίγα δευτερόλεπτα πραγματικού χρόνου και στο διάλειμμα για φαγητό στη δουλειά, συνδεθήκαμε με τη συσκευή προσομοίωσης. Όσο είμαστε σε αυτή έχουμε ως μοναδική συνείδηση αυτή που μας δίνει το λογισμικό, ενώ σε λίγα δευτερόλεπτα (του εκεί χρόνου) που θα τελειώσει (με τον εδώ θάνατό μας) το πρόγραμμα, θα επιστρέψουμε στη κανονική μας συνείδηση.
Θα χρειαστούμε λίγο χρόνο βέβαια μέχρι να προσαρμοστούμε σε ό,τι κι αν είναι αυτό που πρέπει να κάνουμε στην 6η χωρική μας διάσταση, αλλά τι καλύτερο από το να ζεις μια ολόκληρη ζωή αμέσως μετά το μεσημεριανό φαγητό;
Παρεμπιπτόντως, απ΄ όσες φορές έχουμε συνδεθεί με τη συσκευή, αυτή είναι η μοναδική φορά που ο προσομοιωμένος εαυτός μας έκανε αναφορά στο κανονικό μας εαυτό. Σίγουρα, αυτό θα μας κάνει να γυρίσουμε στην εκνευριστική 6η διάσταση με ένα πλατύ χαμόγελο.
Υπέρτατος Νους
Καιρός να δούμε τη πραγματικότητα.
Ζούμε σε ένα χωρικά άπειρο σύμπαν στο οποίο οι αρχικές συνθήκες ήταν τέτοιες, που οι δυνάμεις της βαρύτητας δεν μπόρεσαν να δημιουργηθούν. Ο χώρος μας αποτελείται από έναν ωκεανό ενέργειας και σωματιδίων τα οποία είναι συνδεδεμένα μεταξύ τους έχοντας δημιουργήσει έναν Υπέρτατο Νου, ο οποίος απλώνεται σε όλη την απεραντοσύνη του σύμπαντος.
Διαφορετικά μέρη αυτού του Νου εκτελούν διαφορετικές λειτουργίες, καμία από τις οποίες δεν έχει κάποιο νόημα ή σκοπό. Μια από αυτές που δημιουργήθηκε χωρίς κανέναν απολύτως λόγο, είναι αυτή που προσομοιώνει τον κόσμο που νομίζουμε ότι ζούμε αυτή τη στιγμή. Όριο ταχύτητας του φωτός δεν υπάρχει σε αυτό το σύμπαν, η μεταφορά της πληροφορίας όμως εξακολουθεί να μη γίνεται ακαριαία. Έτσι, οι πληροφορίες από το υπόλοιπο τμήμα του Νου δεν έχουν φτάσει ακόμη στο τμήμα που προσομοιώνει εμάς, όταν όμως αυτό γίνει τότε θα αφυπνιστούμε και θα συνειδητοποιήσουμε όλοι τη πραγματικότητά μας.
Έως τότε, το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να περιμένουμε. Είναι θέμα χρόνου και μόνο αυτό που περιμένουμε, να συμβεί.
Βολικό;
Είμαστε κάτι από όλα αυτά;
Γυρνώντας για μια στιγμή σε αυτό που εντελώς ιδιοτελώς σας καλώ να ονομάσουμε “πραγματικό κόσμο”, θέλοντας και μη θα κάνουμε τη παραπάνω ερώτηση. Ζούμε σε μια προσομοίωση; είναι κάτι από όλα αυτά αληθινό; Ή αλλιώς, ποιος μπορεί να μας πει ότι κάτι από τα παραπάνω δεν αποτελεί την αλήθεια;
Λαμβάνοντας ένα αδιανόητα υψηλό ρίσκο θα πω πως, οποιοσδήποτε διαβάζει αυτή τη στιγμή, είτε έχει επιλέξει να αιθεροβατεί ακόμη είτε να προσγειωθεί, ζει στο κόσμο που όλοι γνωρίζουμε.
Στο κόσμο αυτό και σε οτιδήποτε αφορά αυτό που ονομάζουμε “γνώση” επικρατεί μια αρχή. Πως όταν κάποιος προβάλει έναν ισχυρισμό, κουβαλά ταυτόχρονα και το βάρος της απόδειξής του. Είναι ο μοναδικός που έχει υποχρέωση να αποδείξει ότι ο όποιος ισχυρισμός του είναι αληθινός ενώ από την άλλη, δεν υποχρεούται κανείς άλλος να αποδείξει ότι ο ισχυρισμός είναι λανθασμένος.
Παρ΄ όλα αυτά.
Εμείς δεν θα μείνουμε πιστοί στη παραπάνω αρχή. Μόνο και μόνο για να εξασκήσουμε τα εργαλεία που μας έχει δώσει η επιστήμη, θα ρίξουμε μια ματιά στην ορθότητα των ισχυρισμών αυτών και της Υπόθεσης της Προσομοίωσης.
Και θα δούμε πως, όπως αυτή έχει διατυπωθεί, δεν αντέχει σε μια επιστημονική ματιά.
Ραντεβού στο επόμενο άρθρο.
