Τον Οκτώβριο του 2017 η ομάδα του Προγράμματος Παρατηρήσεων Αντικειμένων κοντά στη Γη ανακάλυψε ένα αντικείμενο. Πολύ γρήγορα φάνηκε ότι το αντικείμενο αυτό έχει μια ιδιαιτερότητα σε σχέση με τα υπόλοιπα που έβρισκαν. Η τροχιά του υποδήλωνε ότι δεν προέρχεται από το ηλιακό σύστημα αλλά έξω από αυτό. Το όνομα που του έσωσαν οι ερευνητές δεν θα μπορούσε παρά να είναι ταιριαστό. Oumuamua, αγγελιοφόρος από μακριά.
Η συμπεριφορά του αντικειμένου αυτού ήταν η τυπική ενός κομήτη. Από την ανακάλυψή του κι έπειτα πολλά τηλεσκόπια στράφηκαν προς αυτόν, παρατηρώντας ένα ένα διάφορα χαρακτηριστικά του τα οποία μεγάλωσαν το ενδιαφέρον των επιστημόνων γι΄ αυτόν. Θα δούμε ένα ένα τα “περίεργα” αυτά χαρακτηριστικά παρακάτω, καθώς και την εκτροπή που πήρε η συζήτηση για το ουράνιο αυτό αντικείμενο. Αλλά πριν από αυτό θα συνοψίσουμε το τι γνωρίζουμε γι΄ αυτό το αντικείμενο, και τι όχι.
Τι ξέρουμε
1. Ήρθε έξω από το ηλιακό σύστημα.
Η τροχιά του, αλλά και η ταχύτητά του, υποδηλώνουν ότι προήλθε από έξω από το ηλιακό σύστημα. Ο Oumuamua είχε τη ταχύτητα των 87,3 χλμ ανά δευτερόλεπτο, με τα σώματα που προέρχονται από το ηλιακό σύστημα (όπως τη ζώνη του Keiper ή το νέφος του Oort) να κινούνται με ταχύτητες κοντά στα 20 χλμ ανά δευτερόλεπτο. Κάτι τέτοιο μοιάζει να επιβεβαιώνει τις υποθέσεις, που έως τώρα στηρίζονται μόνο από προσομοιώσεις, σύμφωνα με τις οποίες κατά τη δημιουργία των ηλιακών συστημάτων σώματα εκσφενδονίζονται κατά μεγάλους αριθμούς έξω από αυτά.
2. Η τροχιά του είναι υπερβολική
Λόγω της υψηλής του ταχύτητας το αντικείμενο δεν θα εγκλωβιστεί στο βαρυτικό πεδίο του ήλιου. Ήδη πριν χαθεί από τα τηλεσκόπια, ο Oumuamua είχε ήδη καμπυλώσει τη τροχιά του, είχε επιτανχυνθεί κατά το πέρασμά του από τον ήλιο όπως κάνουν οι κομήτες, και κινούταν ήδη με κατεύθυνση έξω από το ηλιακό σύστημα.
3. Δεν μοιάζει με κομήτη
Η συμπεριφορά του ήταν τυπική ενός κομήτη, η εμφάνισή του όμως όχι. Ένας κομήτης είναι ένα παγωμένο σώμα που, όταν θερμαίνεται από τον ήλιο, αποβάλει τα αέριά του δημιουργώντας τη κώμη. Η αποβολή αυτή αυξάνει τη ταχύτητά του με την αύξηση να μειώνεται, όσο μειώνεται και η απόστασή του από τον Ήλιο. Ενώ οι μεταβολές της ταχύτητας του Oumuamua ακολουθούσαν αυτές που αναμένονται από ένα κομήτη, δεν παρατηρήθηκε η αναμενόμενη κόμη.
4. Το σχήμα του κατά πάσα πιθανότητα είναι επιμηκές
Παρά το τι νομίζει ο κόσμος, η καλύτερη εικόνα που έχουμε από το αντικείμενο αυτό είναι η παρακάτω:
Έτσι, δεν έχουμε ιδέα για το πως μοιάζει. Παρ΄ όλα αυτά, οι αλλαγές που παρατηρήθηκαν στη φωτεινότητά του φαίνεται να οδηγούν σε δύο συμπεράσματα.
- Το σχήμα του είναι επιμηκές. Υπολογίζοντας το είδος του αντικειμένου που θα μπορούσε να μεταβάλει τη φωτεινότητά του με αυτό το τρόπο, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι το μήκος του μπορεί να είναι έως και 10 φορές αυτό του πλάτους του. Επί του παρόντος το μήκος του έχει εκτιμηθεί μεταξύ των 500-800 μέτρων.
- Περιστρέφεται γύρω από δύο άξονες. Σε αντίθεση με τα συνηθισμένα σώματα, ο Oumuamua κάνει μια διπλή περιστροφή και όχι απλή. Αυτή η συμπεριφορά εκτιμάται ότι είναι πρόσφατη και προήλθε από την εκπομπή αερίων από το εσωτερικό του, όπως αναμένεται από έναν κομήτη.
Τι δεν ξέρουμε
1. Πως μοιάζει
Όπως είδαμε παραπάνω, λόγω του μικρού του μέγεθος, της μεγάλης του απόστασης από τη Γη αλλά και της μικρής του φωτεινότητας, δεν είναι δυνατόν να έχουμε εικόνα του αντικειμένου αυτού. Τα όσα έχουν κυκλοφορήσει στο διαδίκτυο δεν είναι παρά καλλιτεχνικές αναπαραστάσεις του. Οι οποίες μάλιστα, πιθανόν να μην έχουν καμία σχέση με τη πραγματική του εικόνα.
Ένα επιμηκές σχήμα θα εξηγούσε τη συμπεριφορά της περιστροφής και αλλαγής της φωτεινότητάς του. Αλλά η ακριβής εμφάνισή του είναι άγνωστη.
2. Από τι υλικά αποτελείται
Οι κομήτες που προέρχονται από το ηλιακό σύστημα αποτελούνται από σκόνη και πάγο. Δεδομένου ότι η σκόνη που εξατμίζεται από αυτόν δεν φαίνεται, μια πιθανή εξήγηση είναι να περιέχει στο εσωτερικό του μονοξείδιο ή διοξείδιο του άνθρακα. Η αποβολή αυτών των αερίων είναι λιγότερο πιθανό να δημιουργήσουν ορατή κώμη ή ουρά.
3. Από που προήλθε
Η γενική κατεύθυνση προέλευσης του αντικειμένου είναι από τον αστερισμό της Λύρας και πιο συγκεκριμένα από αυτή του Vega. Δεδομένου όμως ότι χρειάστηκε εκατομμύρια χρόνια να διανύσει αυτή την απόσταση, o Vega θα βρίσκονταν ήδη αλλού εκείνη την εποχή. Οι εικασίες ότι προήλθε από κάποιο νεογέννητο ηλιακό σύστημα εκείνης της περιοχής είναι ευσταθής, αλλά όχι σίγουρες. Ο Oumuamua μπορεί κάλλιστα να περιφέρεται γύρω από το γαλαξία για δισεκατομμύρια χρόνια.
4. Τι κάνει τώρα;
Από τον Ιανουάριο του 2018 το αντικείμενο βρισκόταν ήδη στη τροχιά του Κρόνου και δεν ήταν πλέον ορατό από τα τηλεσκόπια. Αν και η γενική θέση της τροχιάς του παραμένει καθορισμένη, δεν έχουμε πλέον ιδέα για το που είναι ούτε για το που θα βρίσκεται σε κάποιο διάστημα.
Αν και τα δεδομένα που έχουν ληφθεί δίνουν ακόμη υλικό για επεξεργασία, αυτά πάνω κάτω θα ήταν αυτά που ξέραμε κι αυτά που δεν ξέραμε για τον διαστρικό αυτόν επισκέπτη. Ώσπου, στα τέλη περίπου του 2018, ένα paper που δημοσιεύτηκε άλλαξε εντελώς τον δημόσιο διάλογο.
Η μελέτη των S. Bialy κ΄ A. Loeb
Στις 12 Νοεμβρίου του 2018 το περιοδικό Astrophysical Journal Letters δημοσίευσε ένα paper με τον τίτλο “Θα μπορούσε η πίεση ηλιακής ακτινοβολίας να εξηγήσει τη περίεργη επιτάχυνση του Oumuamua;”. Συγγραφείς ήταν οι Shmuel Bialy και Abraham Loeb από το Πανεπιστήμιο του Havard, δύο επιστήμονες με υψηλό ερευνητικό έργο και – έως τότε – εξ΄ ίσου υψηλό κύρος.
Στην έρευνα αυτή μελετήθηκε το εξής. Πρώτον,
- Αν η διακύμανση της φωτεινότητας που παρουσίαζε ο Oumuamua, είναι συμβατή με αυτή ενός αντικειμένου μεγάλου μήκους και πλάτους, αλλά λεπτού σε πλάτους. Ή αλλιώς, με αυτή ενός ηλιακού ιστίου. Το ηλιακό ιστίο είναι μια τεχνολογία με την οποία η NASA πειραματίζεται ήδη αυτή τη στιγμή. Αποτελεί το πρώτο βιώσιμο, και πιθανόν άμεσα πραγματοποιήσιμο, σχέδιο για την αποστολή ενός αντικειμένου προς τον Α΄ του Κενταύρου. Και δεύτερον,
- Αν η επιτάχυνση που έδειξε ο Oumuamua είναι συμβατή με αυτή που θα αναμενόταν, αν πράγματι αυτός ήταν ένα ηλιακό ιστίο.
Και για τα δύο ζητήματα, το paper κατέληγε ότι η απάντηση είναι θετική.
Να κάνουμε εδώ δύο διευκρινήσεις.
1η: τι σημαίνει είναι συμβατό
Η πρώτη έχει να κάνει με το τι σημαίνει η φράση “είναι συμβατό με…”.
Ας υποθέσουμε ότι έχουμε στη διάθεσή μας μια φώτο που απεικονίζει μια αρκούδα σε ένα δάσος. Πως το δεδομένο μας προς εξέταση είναι αυτό. Οι υποθέσεις μας τώρα για το τι υπάρχει στη φώτο είναι οι παρακάτω:
- Αυτό που απεικονίστηκε είναι μια αρκούδα στο δάσος.
- Βλέπουμε την εικόνα ενός κέρινου ομοιώματος μιας αρκούδας με φόντο το δάσος.
- Πρόκειται για ένα οπτικό εφέ από ταινία, όπου η Αρκούδα της φώτο δημιουργήθηκε ψηφιακά.
- Στη φώτο βλέπουμε έναν εξωγήινο ο οποίος ως απόκρυψη έχει μεταμφιεστεί σε αρκούδα.
Και οι τέσσερις παραπάνω υποθέσεις είναι συμβατές με το δεδομένο της εικόνας που έχουμε. Και για να το πούμε διαφορετικά, δεν υπάρχει τίποτε στο δεδομένο μας (στη φώτο) που να μπορεί να αποκλείσει κάποια από τις τέσσερις παραπάνω υποθέσεις.
Βέβαια, το ότι μια υπόθεση είναι συμβατή με το δεδομένο μας, δεν σημαίνει ότι είναι ταυτόχρονα και αληθής.
2η: πλήρης απουσία αναφοράς σε εξωγήινη κατασκευή
Αρχικά τουλάχιστον και σε όσον αφορά τη συγκεκριμένη μελέτη, δεν αναφέρθηκε πουθενά ο ισχυρισμός ότι το συγκεκριμένο αντικείμενο ήταν προϊόν εξωγήινης τεχνολογίας. Το μόνο που εξέταζε η έρευνα, πράττοντας μάλιστα πολύ ορθώς, είναι ότι τα δεδομένα ήταν συμβατά με κάτι τέτοιο. Ενώ σε καμία περίπτωση, έως τότε τουλάχιστον, δεν υποστήριζε ότι τα δεδομένα αυτά αποτελούσαν απόδειξη για εξωγήινη κατασκευή.
Όπως απεδείχθη, αυτό θα άλλαζε σύντομα.
Οι επιπτώσεις του paper
Συνέβη αυτό που συμβαίνει πάντα σε αντίστοιχες περιπτώσεις. Τα διάφορα κέντρα που προωθούν εσκεμμένα τις θεωρίες συνωμοσίας δεν άφησαν ανεκμετάλλευτη την ευκαιρία που τους προσφέρθηκε. Οι τίτλοι της εποχής άρχιζαν να εμφανίζουν το “εξωγήινη κατασκευή” δίπλα από το όνομα του Oumuamua, και όχι μόνο. Το “επιστήμονες του Havard υποστηρίζουν ότι…” συνόδευε σχεδόν πάντα τους τίτλους των αντίστοιχων άρθρων.
Κάτι τέτοιο δεν έχει αλλάξει ούτε σήμερα, ούτε στην Ελλάδα. Μια γρήγορη αναζήτηση με τη λέξη “Ομουαμουα” στα ελληνικά μπορεί να δείξει το παραπάνω. Τα συνηθισμένα site που αρέσκονται να προωθούν fake news και θεωρίες συνωμοσίας, συνοδεύουν το όνομα του Oumuamua με “εξωγήινο σκάφος” ή “εξωγήινη αναγνωριστική αποστολή”. Και όσον αφορά τους ίδιους τους ερευνητές; Ανεξάρτητα με το τι ήθελαν να πουν στην αρχή, στη συνέχεια η θέση τους έγινε ξεκάθαρη.
Λίγο μετά τη δημοσίευση της πρώτης έρευνας, ακολούθησε ένα 2ο paper με τίτλο “Έξι περίεργα γεγονότα σχετικά με τον πρώτο μας διαστρικό επισκέπτη, Oumuamua“. Αυτή τη φορά το υπέγραφε μόνο ο A. Loeb και η θέση του ήταν πλέον ξεκάθαρη. Τα γεγονότα αυτά είναι τόσο περίεργα, που ο μόνος τρόπος που μπορούν να εξηγηθούν είναι η εξωγήινη τεχνολογία.
Έξη περίεργα γεγονότα
Σύμφωνα με το paper υπάρχουν 6 περίεργες ιδιότητες που αψηφούν τη φυσική εξήγηση. Ιδιότητες που σε πρώτη φάση, είχαν τις εξής συνέπειες για τον ίδιο το Loeb.
Πρώτον, τον έκαναν αυτόματα διάσημο, δημοφιλή και πλούσιο. Για κάθε συνέντευξη που δίνει κάποιος στην Αμερικανική τηλεόραση πληρώνεται αδρά, και ο Loeb έδωσε πολλές, πάρα πολλές συνεντεύξεις. Η δημοτικότητά του έγινε τόσο μεγάλη που το 2021 κυκλοφόρησε και το πρώτο του βιβλίο με το θέμα αυτό.
Η 2η συνέπεια ήταν να τον κατακρημνίσει από τη – υψηλή και διαπρεπή – θέση του στην επιστημονική κοινότητα. Ο ίδιος τελείωσε το paper του με τη παρακάτω φράση από τα βιβλία του Σέρλοκ Χωλμς:
Αν αποκλείσεις το αδύνατο, οτιδήποτε κι αν απομένει, όσο απίθανο κι αν είναι, πρέπει να είναι αληθινό.
Από την άλλη, η επιστημονική κοινότητα σε όσον αφορά τους αφορισμούς, προτιμά εκείνον του Carl Sagan:
Οι εξαιρετικοί ισχυρισμοί απαιτούν εξαιρετικές αποδείξεις.
Εκτός αυτού, για το μεγαλύτερο μέρος της επιστημονικής κοινότητας ο “αποκλεισμός του αδύνατου” μόνο αποκλεισμός δεν ήταν, και μόνο με αδύνατο δεν είχε να κάνει.
Η ομάδα του Διεθνούς Ινστιτούτου Διαστημικής Επιστήμης
Η επικεφαλής συγγραφέας της αρχικής ανακοίνωσης της ανακάλυψης του Oumuamua, καθηγήτρια Karen Meach, ανέλαβε τον άχαρο ρόλο να εξηγήσει γιατί τα 6 “περίεργα σημεία” του καθηγητή Loeb δεν είναι ούτε περίεργα ούτε αφύσικα. Και ο απλούστερος τρόπος για να καταλάβει κανείς ποιος από τους δύο έχει δίκιο και ποιος όχι, είναι να αντιπαραβάλλουμε έναν έναν και τους έξι ισχυρισμούς των δύο πλευρών.
Είναι κάτι που θα το δούμε στο 2ο μέρος του άρθρου.
