Έτσι τελειώνει η Γη (1) – Η Δημιουργία.

Συγχαρητήρια σε όλους μας. Ενάντια σε κάθε μορφής λογική και κατά παράβαση των νόμων των πιθανοτήτων, έχουμε όλοι καταφέρει να φτάσουμε ως εδώ. Μετά από μια σπάνια και απίθανη αλληλουχία γεγονότων, τα οποία ξεκίνησαν από έναν καθ΄ όλα άγνωστο λόγο πριν 4 περίπου δισεκατομμύρια χρόνια και συνεχίστηκαν έως τις μέρες μας, ένα εντελώς συγκεκριμένο σπερματοζωάριο το οποίο στατιστικά ήταν απίθανο να υπάρξει ενώθηκε με ένα εξίσου απίθανο ωάριο, δίνοντας ως αποτέλεσμα την ύπαρξη του καθενός από εμάς.

Και να ‘μαστε. Γι΄ αυτό και μόνο μας αξίζουν συγχαρητήρια. Δεν ξέρω αν το γνωρίζετε, όμως δεν ήταν καθόλου εύκολο να φτάσουμε ως εδώ. Αλλά και μόνο για το γεγονός ότι υπάρχει κάτι σαν κι εμάς, θα πρέπει να μας κάνει υπερήφανους. Γιατί απ΄ όσο γνωρίζουμε, οποιαδήποτε τέτοια συλλογή τρισεκατομμυρίων χημικών στοιχείων, οργανωμένων με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορεί κάποιος να πει για αυτά ότι “ζουν” ή “υπάρχουν”, δεν υπάρχει οπουδήποτε αλλού στο σύμπαν. Μπράβο μας και πάλι λοιπόν.

Αλλά αυτή δεν είναι η ιστορία μας.

Είναι η ιστορία του τόπου που μας δημιούργησε, του μέρους που ακόμη και σήμερα ζούμε σε αυτόν.

Τι θα δούμε σε αυτή τη σειρά άρθρων

Θα μιλήσουμε για τη Γη.

Θα κάνουμε ένα ταξίδι στο παρελθόν βλέποντας τις σημαντικότερες στιγμές της ιστορίας μας. Στιγμιαία θα φτάσουμε και θα προσπεράσουμε το παρόν, και θα ξεκινήσουμε το ταξίδι μας προς το μέλλον. Θα δούμε το μέλλον της Γης και συνεχίζοντας το ταξίδι μας, θα φτάσουμε ως το τέλος της.

Συμβάσεις

Σύμφωνα με όσα γνωρίζουμε η Γη υπάρχει λίγα περισσότερα από 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια. Όπως φαίνεται θα συνεχίσει να υπάρχει για άλλα περίπου 7 δις, έτσι το ταξίδι μας θα διαρκέσει περίπου 12 δισεκατομμύρια χρόνια.

Θα προσποιηθούμε ότι το ταξίδι αυτό θα διαρκέσει 12 μήνες. Θα προσγειωθούμε στην επιφάνεια της Γης αμέσως μετά τη δημιουργία της, όταν το ρολόι μας θα δείχνει 00:00:01 μετά τα μεσάνυχτα της 1ης Ιανουαρίου. Καθ΄ όλη τη διάρκεια του έτους που θα διαρκέσει το ταξίδι μας, θα βλέπουμε τι συμβαίνει στη Γη. Καθώς και πότε συμβαίνει αυτό, τόσο με το δικό μας χρονόμετρο όσο και με τον “πραγματικό” χρόνο. Και με αυτό το τρόπο, στις 31 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους τα μεσάνυχτα, θα παρακολουθήσουμε το τέλος της Γης.

Πως θα κάνουμε αυτό το ταξίδι; Μα χρησιμοποιώντας τη χρονομηχανή μας, φυσικά.

Εν Αρχή ην το Χάος

Ένα αστέρι εξερράγη. Μια ασύλληπτα μεγάλη μάζα ατόμων υδρογόνου και ηλίου εκσφενδονίζεται προς όλες τις κατευθύνσεις σε απόσταση εκατοντάδων ετών φωτός. Μαζί τους συμπαρασέρνουν μικρότερες συγκριτικά ποσότητες βαρύτερων χημικών στοιχείων που δημιουργήθηκαν από την ίδια την έκρηξη, συνεχίζοντας να εξαπλώνονται προς την απεραντοσύνη του σύμπαντος. Ώσπου κάποιες μικρές διακυμάνσεις στη πυκνότητα του απέραντου αυτού νέφους σκόνης και αερίων, επιτρέπουν στη βαρύτητα να αναλάβει δράση.

Δεκάδες ή και περισσότερα επιμέρους τμήματα όλης αυτής της μάζας αρχίζουν να συγκεντρώνονται, το κάθε ένα σε συγκεκριμένη περιοχή του νέφους. Όπως επιτάσσουν οι νόμοι της φυσικής, η ύλη που κινείται προς το κέντρο της κάθε μάζας καταλήγει να στροβιλίζεται γύρω από αυτό δημιουργώντας ένα περιστρεφόμενο δίσκο. Και πάλι η βαρύτητα παίρνει το λόγο και στις διάφορες περιοχές του δίσκου αυτού, δημιουργούνται στοιβάδες στις οποίες η ύλη στροβιλίζεται σαν δακτύλιος γύρω από το κέντρο μάζας.

Έτσι, ένα αστέρι γεννιέται. Και γύρω από αυτό και σε μια συγκεκριμένη στοιβάδα ύλης, δύο συγκρουόμενοι κόκκοι σκόνης ενώνονται υπό τις ηλεκτροστατικές δυνάμεις. Λίγες χιλιάδες χρόνια αργότερα, οι αδυσώπητες δυνάμεις της βαρύτητας θα έχουν συγκεντρώσει γύρω από αυτούς τους δύο κόκκους, ένα μεγάλο μέρος της μάζας που στροβιλίζεται σε όλο το δακτύλιο αυτό.

Μόλις παρακολουθήσαμε τη δημιουργία αυτού που, 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια αργότερα, τα όντα που θα κατοικίσουν επάνω του θα ονομάσουν Γη.

Το ταξίδι μας ξεκινά.

1 Ιανουαρίου, 00:00
0 χρόνια Μετά τη Δημιουργία (Μ.Δ.)
-4.530.000.000 Από Σήμερα (Α.Σ.)
Η Δημιουργία

Η Γη έχει ήδη συγκεντρώσει ένα μεγάλο τμήμα της ύλης που βρίσκεται στη τροχιά της. Κατέχει μόλις το 1/3 της μάζας που θα αποκτήσει μελλοντικά, η σύγκρουση όμως με μεγάλα κομμάτια βράχων συνεχίζεται αυξάνοντας διαρκώς τη μάζα της.

00:03
70.000 χρόνια Μ.Δ.

Παγώνοντας προσωρινά το χρόνο μας βλέπουμε έναν συγκριτικά μικρό και θολό ήλιο να ανατέλλει. Ο ήλιος είναι 30% λιγότερο φωτεινός από αυτόν που γνωρίζουμε ενώ στη Γη, έχει ήδη δημιουργηθεί μια σκοτεινή ατμόσφαιρα που αποτελείται κυρίως από υδρογόνο και ήλιον.

Για την ώρα, βλέπουμε ένα τοπίο που θα το χαρακτηρίζαμε μάλλον εξωγήινο. Η επιφάνεια της Γης αλλάζει διαρκώς και τίποτε δεν θυμίζει ακόμη τον πλανήτη που ξέρουμε.

07:16
10.000.000 χρόνια Μ.Δ.

Ο βομβαρδισμός του πλανήτη από μεγάλα τμήματα βράχων που συναντά στη τροχιά της συνεχίζεται αμείωτος. Η μάζα του έχει ήδη αυξηθεί, ταυτόχρονα όμως οι βαρυτικές δυνάμεις τον συμπιέζουν μειώνοντας τον όγκο του. Η σύνθεση της Γης είναι ακόμη ένα σχετικά ομοιογενές μείγμα πέτρας και κραμάτων μετάλλων.

Η συμπίεση από τις βαρυτικές δυνάμεις οδηγεί στη θέρμανση του υλικού που την αποτελεί. Μέρος αυτού είναι ραδιενεργό, του οποίου η συμπίεση οδηγεί σε μεγαλύτερη θέρμανση. Επιφάνεια κι εσωτερικό του πλανήτη λιώνουν, δημιουργώντας έναν απέραντο ωκεανό από λιωμένο μάγμα μετάλλων.

Τα βαρύτερα από αυτά, όπως το Νικέλιο και ο Σίδηρος, βυθίζονται προς το κέντρο. Τα ελαφρύτερα παραμένουν στα ανώτερα στρώματα του πλανήτη. Και η τριβή από τη κίνηση αυτή το κέντρο της Γης θερμαίνεται περισσότερο, κάνοντάς το να αποτελείται πλέον από ένα υγρό, λιωμένο μέταλλο που περιστρέφεται.

Το μαγνητικό πεδίο της Γης έχει μόλις αρχίσει να δημιουργείται.

Ψηλά στην ατμόσφαιρα, η συνεχής ροή φορτισμένων σωματιδίων που καταφθάνουν από τον ήλιο εκτρέπονται από αυτό προς το βόριο μέρος της ατμόσφαιρας. Έχοντας αποκτήσει υψηλότερη ενέργεια διεγείρουν τα μόρια που την αποτελούν αναγκάζοντάς τα να εκπέμπουν ενέργεια με τη μορφή φωτός.

Μόλις γίναμε μάρτυρες του πρώτου βόρειου σέλας που εμφανίστηκε στον ουρανό της Γης.

Αλλά δεν είναι όπως αυτό που βλέπαμε πίσω στο χρόνο μας. Η ατμόσφαιρα εξακολουθεί να αποτελείται από υδρογόνο, ήλιο κι άζωτο και σε αντίθεση με την εποχή μας, τα φορτισμένα σωματίδια που καταφθάνουν από τον ήλιο δεν διεγείρουν άτομα οξυγόνου. Τα ηλεκτρόνια που ξεφεύγουν από τα διεγερμένα άτομα υδρογόνου και ηλίου βρίσκονται στις εσωτερικές τους στοιβάδες. Βγαίνουν από αυτά με διαφορετική συχνότητα, έτσι το κυρίαρχο χρώμα που παρατηρούμε στο σέλας αυτό είναι το μπλε και το κόκκινο.

22:00
30.000.000 χρόνια Μ.Δ.

Η ημέρα με το δικό μας χρονόμετρο πλησιάζει στο τέλος της, για τη Γη όμως έχουν ήδη περάσει 30 εκατομμύρια χρόνια. Στο διάστημα αυτό η θερμοκρασία της επιφάνειας έχει αρχίσει να μειώνεται δίνοντάς της και πάλι κάποια μορφή. Ο ρυθμός σύγκρουσης της Γης με μετεωρίτες είναι ακόμη υψηλός αλλά σε σχέση με τις πρώτες ώρες της ημέρας μας, έχει αρχίσει αισθητά να μειώνεται.

Όμως κάτι μεγάλο, πολύ μεγάλο έχει αρχίσει να εμφανίζεται στον ουρανό της πρώιμης Γης. Το πραγματικό σφυροκόπημά της δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί. Η Γη έως τώρα καταπίνει βράχους και μέταλλα που συναντά στο δρόμο της αλλά για πρώτη και μοναδική φορά, θα βρεθεί αντιμέτωπη με έναν αντίπαλο στα μέτρα της.

Και η συνάντηση αυτή θα διαμορφώσει το πλανήτη με ένα τρόπο – ίσως – μοναδικό.

2 Ιανουαρίου, 07:02
42.500.000 χρόνια Μ.Δ.
-4.487.500.000 χρόνια Α.Σ.
Θεία

Το μοναδικό σώμα που έως τώρα βλέπαμε – ομολογουμένως αχνά – μέσα από την ακόμη θολή ατμόσφαιρα της Γης ήταν ο Ήλιος, κάτι όμως έχει αλλάξει. Ένα δεύτερο ουράνιο σώμα πλησιάζει κι απομακρύνεται συνεχώς από εμάς διαγράφοντας μια ασταθή ελλειπτική τροχιά γύρω από τη Γη. Η Γη όπως φαίνεται δεν κατάφερε να καθαρίσει πλήρως τη τροχιά της. Ένα ακόμη σώμα δημιουργήθηκε μαζί με αυτή από τα κατάλοιπα της τροχιάς της σε ένα από τα σημεία Langrance Γης – Ηλίου και οι βαρυτικές αλληλεπιδράσεις με το υπόλοιπο ηλιακό σύστημα, το ανάγκασαν να μετακινηθεί αρχικά σε ελλειπτική, κι αργότερα σε σπειροειδή τροχιά γύρω από τη Γη.

Βλέπουμε το πλανήτη Θεία, ένα σώμα στο μέγεθος του Άρη, να πλησιάζει και να απομακρύνεται συνεχώς από τη Γη. Και λίγες στιγμές αργότερα γινόμαστε μάρτυρες μιας επικής σύγκρουσης, τόσο βίαιης που θα μπορούσαμε να την ανιχνεύσουμε ακόμη κι αν βρισκόμασταν εκατοντάδες έτη φωτός μακριά.

Είναι μια μάχη η οποία δεν δίνει καμία ελπίδα στη Θεία. Δεν θα τη δώσει όμως χωρίς να προκαλέσει τη μεγαλύτερη δυνατή καταστροφή. Οι δύο κόσμοι συγκρούονται, ο μικρότερος από αυτούς αφανίζεται για πάντα. Ο μεγαλύτερος βγαίνει από τη μάχη παραμορφωμένος, λιωμένος, σχεδόν αγνώριστος αλλά ακόμη στη τροχιά του. Μεγάλο μέρος όμως της μάζας του εκσφενδονίζεται στο διάστημα και αν τελικά χαθεί οριστικά, η τροχιά της εναπομείνουσας Γης με τη μικρότερη πλέον μάζα θα γίνει ασταθής κι αβέβαιη.

Αλλά κάτι τέτοιο δεν πρόκειται τελικά να συμβεί.

23:00
64.000.000 χρόνια Μ.Δ.

Η βαρύτητα της Γης συγκράτησε ένα μεγάλο μέρος της μάζας που έχασε, η οποία, καθ΄ όλη τη διάρκεια της ημέρας μας, επέστρεφε στη μήτρα της ως μια ακόμη βροχή μετεωριτών. Ένα άλλο τμήμα όμως των συντριμμίων παρέμεινε σε τροχιά γύρω από αυτή, συνενώθηκε και οδήγησε στο σχηματισμό ενός νέου σώματος που στο εξής θα συνοδεύει το πλανήτη στο μεγαλύτερο μέρος της μακράς ύπαρξής του.

Από τη πλευρά μας, γίναμε μάρτυρες στο σχηματισμό της Σελήνης^[1].

Πριν το γύρισμα της ημέρας μας και εκατομμύρια χρόνια αργότερα, η Γη έχει κρυώσει επαρκώς ώστε να μπορούμε και πάλι να προσεδαφιστούμε σε αυτή. Παγώνουμε και πάλι το χρόνο μας ώστε να τρέχει σύμφωνα με τον πραγματικό. Και με την επόμενη περιστροφή της Γης, βρισκόμαστε μπροστά στη πρώτη ανατολή του φεγγαριού της.

Δεν είναι αυτό που περιμέναμε. Ένας τρομακτικά τεράστιος όγκος αρχίζει να υψώνεται πάνω από τον ορίζοντα. Η εικόνα θυμίζει ψηφιακά βίντεο με τίτλο “πως θα ήταν ο πλανήτης Κρόνος αν βρισκόταν στη θέση της Σελήνης” που βλέπαμε πίσω στο χρόνο μας, και σύντομα συνειδητοποιούμε γιατί. Στις πρώτες της στιγμές ύπαρξης, η Σελήνη βρίσκεται 30 φορές πιο κοντά στη Γη από αυτόν που θα βρεθεί στο καιρό μας, έτσι φαίνεται 30 φορές μεγαλύτερη. Αλλά ήδη αρχίζει να απομακρύνεται από τη αυτή με ρυθμό κάτι λιγότερο από 4 μέτρα το χρόνο.

Γυρίζουμε το χρόνο να τρέχει και πάλι με το δικό μας ρολόι. Ακόμη κι έτσι δεν μπορούμε να δούμε την απομάκρυνσή της από τη Γη, έτσι στρέφουμε και πάλι τη προσοχή μας στο πλανήτη. Η Γη προσπαθεί ακόμη να ψυχθεί, να στερεοποιηθεί, και πολλά έχουν ήδη αρχίσει να αλλάζουν.

5 Ιανουαρίου
165.000.000 χρόνια Μ.Δ.
-4.365.000.000 χρόνια Α.Σ.
Νερό

Σε κοσμική κλίμακα, βρισκόμαστε ακόμη στη γέννηση του ηλιακού συστήματος.

Μεγάλα κομμάτια ύλης, βράχων αλλά και διαφόρων πτητικών υγρών έχουν σχηματιστεί σε διάφορα μέρη του και αποσπώνται διαρκώς από τις βαρυτικές αλληλεπιδράσεις. Τρισεκατομμύρια από αυτά κινούνται σε διάφορες τροχιές γύρω από τον Ήλιο. Και τις τρεις τελευταίες ημέρες, δισεκατομμύρια από αυτά έχουν συγκρουστεί με τη Γη. Το νερό καταφθάνει σε τέτοιες ποσότητες που πλέον βλέπουμε τους ωκεανούς να σχηματίζονται σε αυτήν. Η Γη, αρχίζει πλέον να μοιάζει με τον πλανήτη που γνωρίζουμε.^[2]

Αλλά αυτά συμβαίνουν στην επιφάνεια. Στο κέντρο της, ο λιωμένος πυρήνας ήδη περιστρέφεται με διαφορετική γωνιακή ταχύτητα από τα ανώτερα στρώματα, συμπαρασύροντας κάποια από αυτά στη κίνησή του. Τα τμήματα πάνω από τον μανδύα που αργότερα θα ονομάσουμε “τεκτονικές πλάκες” έχουν ξεκινήσει την αέναη κίνησή τους. Ο πρώτες μετατοπίσεις ηπείρων είναι πια εμφανείς^[3].

Διάσπαρτα πάνω σε αυτές, κομμάτια από Ζιρκόνια έχουν εγκλωβίσει άτομα ουρανίου τα οποία έχουν ήδη ξεκινήσει τη ραδιενεργή τους διάσπαση. Δισεκατομμύρια χρόνια χρόνια αργότερα θα ανακαλυφθούν, κάνοντας δυνατή τη χρονολόγηση των συμβάντων που πλέον παρακολουθούμε.

Και συνεχίστε να παρακολουθείτε προσεκτικά. Γιατί σύντομα κάτι μοναδικό και πιθανόν ανεπανάληπτο πρόκειται να συμβεί.

14 Ιανουαρίου
460.000.000 χρόνια Μ.Δ.
-4.070.000.000 χρόνια Α.Σ.
Η Ζωή

Πως συνέβη κάτι τέτοιο; Γιατί συνέβη, και που έγινε πρώτη φορά; Έγινε για πρώτη φορά στη Γη, ή σε κάποιο άλλο ηλιακό σύστημα και μεταφέρθηκε σε αυτή μέσω κάποιου αστεροειδούς μετά από ταξίδι εκατομμυρίων ετών; Ήταν κάτι τυχαίο, ένα γεγονός τόσο μεγάλης απιθανότητας που δεν αναμένεται να έχει συμβεί πουθενά αλλού στο σύμπαν; Ή οφείλεται σε κάποιον άγνωστο σε εμάς νόμο της φύσης, άρα θα συμβαίνει σχεδόν κάθε φορά σε κάθε νεοεμφανιζόμενο πλανήτη;

Δεν έχουμε ιδέα κι απέχουμε πολύ από το να αποκτήσουμε κάποια. Το ζήτημα είναι ότι έτσι ξαφνικά, χωρίς κανένα φαινομενικά λόγο, μια ασύλληπτα οργανωμένη συλλογή μορίων πέρασε από την ανυπαρξία στην ύπαρξη, δημιουργώντας το πρώτο κύτταρο με την ικανότητα να αναπαράγει τον εαυτό του. Κάτι τέτοιο συνέβη μια και μοναδική φορά στην ιστορία του πλανήτη. Και οτιδήποτε έζησε έπειτα από αυτό, κατάγεται από αυτό. Αλλά από τη στιγμή που συνέβη, συνέχισε να συμβαίνει ασταμάτητα ώσπου, 4 δισεκατομμύρια χρόνια αργότερα, κάποιες άλλες μοναδικά οργανωμένες συλλογές οργανικών μορίων που κατάγονται από αυτή τη πρωταρχική συλλογή, διαβάζουν αυτό το άρθρο και αναρωτιούνται πως συνέβησαν όλα αυτά.

Κι έτσι απλά, η ζωή άρχισε να υπάρχει. Και το έκανε έχοντας έναν και μοναδικό σκοπό ύπαρξης. Να συνεχίσει να υπάρχει.

Υπάρχουν δύο δρόμοι που θα μπορούσαν να εκπληρώσουν αυτό το σκοπό. Η ζωή στη Γη “επέλεξε” να ακολουθήσει τον δεύτερο. Και δύσκολα μπορεί κάποιος να φανταστεί κάτι που θα τον ακολουθούσε με μεγαλύτερη επιτυχία.

Σημειώσεις

[1] (αναβάθμιση, 18-11-23). Έχουν εμφανιστεί δημοσιεύσεις σε σχέση με μια νέα έρευνα, για την οποία αναφέρεται ότι ανατρέπει τις έως τώρα υποθέσεις για το σχηματισμό της Σελήνης. Και πράγματι, τις ανατρέπει. Ατυχώς, οι τίτλοι των δημοσιεύσεων υπονοούν ότι τα νέα δεδομένα δεν στηρίζουν το σχηματισμό μέσω της σύγκρουσης με τη Θεία, κάτι που δεν είναι αληθές. Όπως φαίνεται από το έγγραφο της έρευνας, η ανατροπή αφορά τις λεπτομέρειες του σχηματισμού μετά τη σύγκρουση και τα κατάλοιπα που άφησε η Θεία στη Γη. Το μοντέλο που περιγράφεται στο άρθρο είναι μέχρι στιγμής η επικρατέστερη – και μάλλον μοναδική – υπόθεση. (up)

[2] Αν και η βαρύτητα του Ήλιου είχε απογυμνώσει σχεδόν όλο το υδρογόνο από τις εσωτερικές στοιβάδες του ηλιακού συστήματος, θα ήταν δυνατόν να έχουν εγκλωβιστεί κάποιες ποσότητες αυτού μέσα στα κομμάτια βράχων που γέννησαν τους πλανήτες του συστήματος. Οι υπολογισμοί όμως έχουν δείξει πως η μέγιστη δυνατή ποσότητα που θα μπορούσε να εγκλωβιστεί δεν επαρκεί για τον σχηματισμό των ωκεανών. Η προέλευση του νερού λοιπόν πρέπει να αναζητηθεί αλλού. Οι εξωτερικές περιοχές του ηλιακού συστήματος και συγκεκριμένα οι αστεροειδείς (και όχι οι κομήτες όπως υποθέταμε παλαιότερα!) αποτελούν πλέον τις επικρατέστερες πηγές προέλευσης.
Μια εργασία για τη προέλευση του νερού στη γη μπορείτε να δείτε σε αυτό το σύνδεσμο. (up)

[3] Όπως φαίνεται (αλλά δυστυχώς δεν έχω επιβεβαιωμένη πηγή γι΄ αυτό), για πολλά εκατομμύρια χρόνια μετά την έλευση του νερού, ολόκληρη η επιφάνεια του πλανήτη ήταν ένας απέραντος, συγκριτικά ρηχός, ωκεανός. Η ίδια η κίνηση των τεκτονικών πλακών ανύψωσε τη ξηρά και δημιούργησε τις ηπείρους και τα βουνά, ενώ ταυτόχρονα καταβύθισε άλλα τμήματα του φλοιού, δίνοντας τα βάθη στους ωκεανούς. (up)